KUALA LUMPUR: Bekas Hakim Mahkahmah Rayuan, Datuk Hamid Sultan Abu Backer menyifatkan Rang Undang-Undang Mufti (Wilayah Persekutuan) 2024 mencabar prinsip keluhuran perlembagaan yang menjadi asas pembentukan negara ini.
Dalam tulisannya, Hamid Sultan antara lain menghuraikan bagaimana RUU Mufti Wilayah Persekutuan 2024 boleh disalahguna oleh pemerintah dan mereka yang berkuasa hanya menggunakan fatwa Mufti. Berikut adalah sebahagian tulisan beliau yang diterjemaahkan ke dalam bahasa Melayu:
Dalam Islam, fatwa sentiasa menjadi pendapat yang tidak mengikat yang dikeluarkan oleh ulama syariah dalam perkara-perkara hukum dan amalan Islam. Ia tidak pernah bertujuan untuk mempunyai sebarang akibat undang-undang dalam sifat hukuman yang dikenakan ke atas seorang Muslim.
Tetapi semua itu akan berubah jika Rang Undang-undang Mufti (Wilayah Persekutuan) 2024 diluluskan menjadi undang-undang oleh Parlimen.
Pada pandangan saya, cadangan untuk menjadikan fatwa sebagai undang-undang yang boleh dikuatkuasakan adalah serangan langsung terhadap tulang belakang Perlembagaan Persekutuan itu sendiri.
Di bawah Seksyen 3 rang undang-undang itu, mufti dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong atas nasihat menteri yang menjaga hal ehwal Islam. Ini bermakna kabinet, yang diketuai oleh perdana menteri hari ini, yang akan menentukan siapa yang akan mengambil peranan mufti.
Proses yang hampir serupa terlibat dalam penyingkirannya. Ini bermakna tempoh jawatan mufti adalah berkesan atas kehendak Perdana Menter dan kabinetnya.
Bayangkan apa yang boleh dilakukan oleh rejim yang lebih fundamental atau radikal jika mereka mengambil alih kuasa.
Di bawah undang-undang yang dicadangkan, mufti mengetuai jawatankuasa fatwa dalam perbincangan mengenai hukum Islam dan diberi kuasa untuk mengeluarkan fatwa atas arahan raja, atas inisiatif mufti sendiri, atau atas permintaan mana-mana orang.
Rang undang-undang itu menyatakan bahawa jika fatwa itu mendapat perkenan raja, ia akan disiarkan dalam Warta Kerajaan, menjadi mengikat semua orang Islam di Wilayah Persekutuan, dan mesti diiktiraf oleh semua mahkamah.
Bagaimanapun RUU ini juga membuat peruntukan bagi fatwa yang dikeluarkan “demi kepentingan negara”, tanpa mentakrifkan maksud “kepentingan negara”.
Pada pandangan saya, Rang Undang-undang Mufti tidak boleh diterima masuk ke dalam doktrin ketuanan perlembagaan yang menjadi asas kepada negara ini dibina.
Seperti yang telah saya jelaskan sebelum ini, perlembagaan kita memberikan tiga tonggak tradisional kerajaan – eksekutif, perundangan dan badan kehakiman – lesen untuk mentadbir negara.
Perlembagaan kita, bagaimanapun, adalah unik kerana ia juga mewujudkan tunggak keempat, Majlis Raja-Raja, yang mempunyai kata putus dalam pentadbiran negara dan kedaulatan undang-undang.
Mufti dan jawatankuasa fatwanya bagaimanapun tidak wujud dalam kerangka kerajaan yang dibayangkan oleh perlembagaan.
Walaupun begitu, Rang Undang-undang Mufti bertujuan untuk memberikan kuasa perundangan yang dilantik yang membolehkan beliau menggubal fatwa sebagai undang-undang, memintas sama sekali proses perundangan yang terletak di Parlimen semata-mata.
Lebih teruk lagi, Seksyen 11, mewajibkan mahkamah mengiktiraf fatwa itu, menghapuskan sama sekali semak dan imbang terhadap undang-undang menindas yang terbina dalam perlembagaan.
Atas alasan itu sahaja, bagaimana RUU Mufti boleh diluluskan menjadi undang-undang?
Terdapat kesukaran lain.
Para fuqaha Syariah walaupun dari mazhab yang sama tidak selalu bersetuju antara satu sama lain.
Sebagai contoh, seorang ulama Hanafi tempatan mungkin berbeza dalam tafsiran undang-undang Islam atau pendapatnya mengenai sebarang perkara daripada ulama tempatan yang lain. Walaupun ulama tempatan bersetuju dalam mana-mana perkara, pendapat mereka mungkin berbeza dengan ulama Hanafi yang lain dari negara lain.
Kita yang pernah beramal sebagai peguam dan hakim tahu bahawa tidak ada kekurangan perbezaan pendapat dari seorang peguam ke peguam yang lain, dan dari seorang hakim ke hakim yang lain.
Dalam mana-mana kes mahkamah, tidak ada jaminan bahawa hakim bicara akan melihat mana-mana kes mengikut cara bukti dan undang-undang dikemukakan kepadanya. Selain itu, mungkin juga terdapat pandangan yang berbeza tentang kes di kalangan hakim rayuan.
Bagaimana fatwa boleh berbeza?
Saya sudah biasa dengan perkataan “fatwa” dari zaman kanak-kanak saya, setelah menghadiri kelas agama di masjid Tamil Muslim merangkap madrasah di Johor Bahru.
Masyarakat di sana yang terdiri daripada orang Islam dari mazhab Hanafi dan Syafii yang berasal dari Tamil Nadu di India, sering meminta pendapat imam berkenaan pelbagai aspek amalan Islam.
Beberapa soalan yang akan mereka ajukan kepadanya adalah asas sama ada seorang Muslim dibenarkan makan durian, sama ada kanak-kanak Islam boleh menghadiri sekolah mubaligh Kristian, sama ada mereka boleh mengambil ais krim yang dibeli daripada penjual Cina, dan juga sama ada seorang Muslim boleh berkongsi premis perniagaan atau kediaman dengan bukan Islam.
Jawapan kepada banyak soalan yang ditanya tidak terdapat dalam al-Quran. Sekali-sekala, jika orang yang bertanya mempunyai kemampuan dan soalan itu penting, imam saya akan mengesyorkan agar dia mendapatkan pendapat bertulis daripada Madrasah Lalpettai tempat dia belajar.
Peguam juga cenderung untuk mendapatkan pendapat bertulis mengenai isu-isu tertentu daripada peguam terkemuka, tetapi sekali lagi, tidak ada jaminan mereka akan memenangi kes di mahkamah.
Di India pada akhir abad ke-17, maharaja Mughal Aurangzeb menugaskan kompilasi fatwa tentang kepercayaan Islam, yang kemudian dikenali sebagai Fatwa Alamgiri.
Seperti Kanun Uthmaniyyah, Fatwa Alamgiri dimaksudkan sebagai kod undang-undang untuk pentadbiran keadilan di empayarnya. Walau bagaimanapun, dari masa ke masa, pengaruhnya semakin berkurangan apabila undang-undang biasa British menjadi undang-undang yang dominan.
Anehnya, Malaysia kelihatan bersungguh-sungguhbergerak ke arah terbalik!
Sejak Merdeka, undang-undang negara ini berasaskan prinsip yang mengawal kedaulatan undang-undang seperti yang termaktub dalam Perlembagaan Persekutuan.
Sebarang kemasukan ke dalam grundnorm yang menjejaskan kuasa yang diberikan kepada kedua-dua badan perundangan dan mahkamah adalah jelas bertentangan dengan perlembagaan.
Ia juga menjadi kewajipan kepada penggubal undang-undang kita untuk menghargai bahawa undang-undang yang mereka buat untuk orang Islam pasti akan terjalin dalam kehidupan orang bukan Islam.
Oleh itu, kesan undang-undang ini ke atas orang bukan Islam mesti dibahaskan secara menyeluruh, terbuka dan telus di Parlimen dan di semua dewan undangan negeri yang berusaha untuk mengenakan undang-undang yang serupa ke atas rakyat mereka.
Adalah salah untuk menghapuskan kebimbangan orang bukan Islam dengan hanya mengatakan bahawa undang-undang hanya akan terpakai kepada orang Islam. Kita hanya perlu melihat kesusahan ibu-ibu yang telah lama menderita Indira Gandhi dan Low Siew Hong untuk mengetahui bahawa ia pasti memberi kesan kepada orang bukan Islam juga.
Umat Islam sendiri berpecah-belah oleh pelbagai mazhab, atau mazhab. Majoriti umat Islam di Malaysia adalah bermazhab Shafi. Namun begitu, sebarang percubaan untuk menceroboh amalan sedia ada mazhab lain, pada pandangan saya, adalah melanggar kedaulatan undang-undang. Eksekutif, badan perundangan dan badan kehakiman diwajibkan dengan sumpah jawatan mereka untuk melindungi hak-hak tersebut.
Akhirnya, perlembagaan kita tidak membenarkan orang Islam memerintah atau diperintah sepenuhnya atau sebahagiannya melalui fatwa.
Ia menjadi tanggungjawab semua rakyat Malaysia untuk memastikan bahawa kerajaan mengiktiraf bahawa badan perundangan sahaja adalah cabang kerajaan yang sah membuat undang-undang, dan untuk melindungi kedua-dua orang Islam dan bukan Islam mengikut Perkara 5 dan 8 perlembagaan dan semua konvensyen hak asasi manusia.
Kerajaan Madani akan berhati-hati untuk mengkaji bantahan orang Islam dan bukan Islam, dan berunding dengan institusi seperti Suhakam, Majlis Peguam dan NGO yang berkaitan sebelum bergerak lebih jauh mengenai Rang Undang-undang Mufti.
Jika semuanya gagal, maka terpulang kepada raja-raja untuk menggunakan kuasa mereka di bawah Perkara 38 perlembagaan untuk campur tangan dan memastikan kuasa perundangan yang diberikan oleh perlembagaan tidak dikompromi, untuk menegakkan masyarakat Malaysia yang progresif.
