KUALA LUMPUR: Kerajaan Negeri Sarawak tidak lagi berselindung dalam mencabar pentadbiran Perdana Menteri, Datuk Seri Anwar brahim bagi menuntut lebih banyak autonomi.
Terbaharu, Sarawak menetapkan 1 Oktober ini sebagai tarikh akhir untuk syarikat minyak milik negara, Petroleum Nasional Bhd (Petronas), memuktamadkan perjanjian yang akan memberikan negeri itu hak penuh ke atas penyeliaan dan perdagangan gas yang diekstrak dari negeri tersebut.
Malah Ketua Menteri Sarawak, Abang Johari Openg, mengingatkan Kerajaan Persekutuan dan Petronas bahawa beliau akan mempertimbangkan pilihan lain sekiranya Petronas menyerahkan semua hak pengedaran dan penjualan gas asli cecair (LNG) kepada Petroleum Sarawak Bhd (Petros) yang dimiliki sepenuhnya oleh negeri itu, selepas 1 Oktober ini.
“Pihak lain telah menandatangani perjanjian (untuk berurusan terus dengan Petros), termasuk Shell … Kini, ExxonMobil dijangka datang ke Sarawak,” katanya kepada media Malaysia hujung minggu lalu, merujuk kepada syarikat minyak gergasi yang sudah mempunyai kehadiran yang meluas dan kukuh di Malaysia. Beliau tidak mengulas lanjut mengenai pilihan yang sedang dipertimbangkan oleh negeri itu.
Potensi Masalah kepada Petronas
“Whatever Mr Abang Johari’s state administration may have in mind, Sarawak’s next moves could spell serious trouble for both Petronas and the federal government on a number of fronts, and present Mr Anwar with his most complex political and economic conundrum since he assumed office after the inconclusive November 2022 general election,” kata Menurut penganalisis dan eksekutif industri minyak kepada channelnewsasia.com
Tindakan Sarawak mahukan menjadikan Petros sebagai agregator tunggal rizab minyak dan gas Sarawak bukan sahaja mencabar monopoli yang dipegang oleh Petronas ke atas rizab minyak dan gas negara sejak ia ditubuhkan pada tahun 1974 tetapi juga akan menjejaskan perniagaan syarikat tersebut.
Sarawak menyumbang hampir 90 peratus eksport LNG nasional Malaysia, dan Petronas telah memegang hak tunggal untuk membeli dan menjual sumber itu dengan bergantung kepada perjanjian bekalan jangka panjang dengan pembeli antarabangsa, terutamanya dari Jepun.
Petronas kini mengendalikan loji LNG besar di Sarawak dan mekanisme bagaimana Petros akan mengambil alih peranan syarikat minyak negara itu, serta apa kesannya terhadap perjanjian bekalan LNG jangka panjang yang sedia ada, masih dirahsiakan.
Namun terdapat konsensus yang luas dalam kalangan pemerhati industri bahawa tindakan ini akan menjejaskan kedudukan Petronas pembekal LNG ketiga terbesar di dunia.
Menurut laporan oleh institusi kewangan Malaysia, RHB, yang dikeluarkan pada 22 Julai, Petronas dijangka kehilangan sebahagian besar pendapatannya sekiranya perjanjian baru itu diteruskan.
Akan terdapat kesan besar terhadap berapa banyak yang syarikat minyak itu dapat belanjakan untuk perbelanjaan modal, yang secara signifikan akan mengurangkan keupayaannya untuk membiayai aktiviti penerokaan – yang merupakan nadi kepada syarikat minyak – dan menghadkan jumlah yang boleh diserahkan kepada perbendaharaan negara dalam bentuk dividen.
“Kesan pendapatan kepada Petronas masih tidak pasti tetapi mungkin menjejaskan keupayaannya untuk berbelanja walaupun ia telah berjanji untuk membayar dividen yang besar kepada Kerajaan Persekutuan,” kata laporan RHB, menambah bahawa segmen gas dalam aktiviti syarikat itu menyumbang kira-kira RM101 bilion (US$22 bilion) dalam pendapatan – kira-kira 38 peratus, atau RM30 bilion, daripada jumlah keuntungan untuk tahun kewangan 2023.
Petronas membayar RM40 bilion dalam bentuk dividen kepada kerajaan pada tahun 2023, turun daripada RM50 bilion tahun sebelumnya, menurut syarikat minyak negara itu, pembayaran dividen tahun ini dijangka berjumlah kira-kira RM32 bilion.
Petronas bersikap berhati-hati
Dalam maklum balas rasminya kepada media, termasuk CNA, Petronas menyatakan ia sedang berbincang rapat dengan kedua-dua kerajaan Sarawak dan pentadbiran Anwar untuk mencapai “penyelesaian bersama” terhadap situasi pengedaran gas negeri tersebut.
Ia menekankan bahawa “semua pihak perlu memahami dan mengakui kekangan masing-masing”.
Keberanian politik yang dipamerkan oleh Abang Johari, Ketua Menteri atau Perdana Menteri Sarawak seperti yang dirujuk di negeri itu, menonjolkan bagaimana keseimbangan kuasa di Malaysia telah tergugat selepas pilihan raya umum Mei 2018 yang sejak itu telah membawa kepada empat perubahan kerajaan.
Lanskap politik yang berpecah-belah di Semenanjung Malaysia telah menjadikan Sarawak dan Sabah yang bersebelahan, yang secara kolektif dirujuk sebagai blok Borneo, sebagai tongkat yang serius untuk kerajaan perpaduan Anwar.
Itu, pada gilirannya, telah memberi semangat kepada entiti politik yang memerintah di kedua-dua negeri tersebut untuk mengenakan tuntutan kepada Kuala Lumpur agar memenuhi peruntukan yang ditetapkan dalam piagam ketika kedua-dua negeri itu bergabung dengan Malaya untuk membentuk Persekutuan Malaysia pada tahun 1963, yang ketika itu termasuk Singapura. Negeri pulau itu menjadi merdeka pada tahun 1965.
Daripada dua negeri blok Borneo, Sarawak lebih agresif dalam berurusan dengan Kuala Lumpur kerana kesepakatan politik kerajaan negeri yang dipimpin oleh Abang Johari.
Tuntutan oleh Petros bukanlah satu-satunya tuntutan oleh Sarawak.
Bulan lepas, Sarawak menandatangani memorandum persefahaman dengan Lembaga Tabung Angkatan Tentera (LTAT), yang menguruskan dana pencen untuk anggota angkatan tentera, untuk meneroka potensi kerjasama dan perkongsian maklumat.
Abang Johari berkata ia sedang mendapatkan kelulusan yang diperlukan untuk mengambil bahagian yang lebih besar dalam institusi kewangan domestik Affin Bank, di mana LTAT adalah pemegang saham terbesar.
Dua minggu lalu, Sarawak juga mengambil alih kawalan ke atas Pelabuhan Bintulu, sebuah pelabuhan yang sebelum ini dikawal oleh kerajaan persekutuan di negeri tersebut.
Tetapi kawalan ke atas sumber minyak dan gas yang mendapat perhatian teliti.
Menurut kerajaan persekutuan, rizab petroleum yang mungkin dan terbukti di Sarawak mewakili 60.87 peratus daripada jumlah keseluruhan Malaysia, manakala Sabah menyumbang sekitar 18.8 peratus.
Sarawak menegaskan bahawa sumber minyak dan gas di wilayahnya mesti dikawal di bawah Ordinan Perlombongan Minyak era kolonial 1958, yang menetapkan bahawa sumber minyak dan gas yang ditemui dalam jarak 200 batu nautika dari perairannya adalah milik negeri tersebut.
Kerajaan negeri mahu enam medan minyak dan gas baru yang ditemui di wilayah Balingian di pelantar benua dan kawasan Luconia Barat dibangunkan bersama dengan Petronas untuk memastikan negeri tersebut menerima lebih daripada royalti tahunan 5 peratus yang dinikmatinya sekarang.
Beberapa pemerhati politik dan ekonomi di Malaysia mengatakan bahawa taruhannya juga tinggi bagi Abang Johari, seorang ahli politik berpengalaman yang dianggap sebagai pentadbir yang kuat dan mampu.
“Abang Johari berada dalam kedudukan yang kuat tetapi dia perlu berhati-hati agar tidak melebih-lebih (ketika berurusan dengan kerajaan persekutuan),” kata Manu Bhaskaran, ketua pakar strategi di Centennial Asia Advisors.
“Isu pengedaran gas perlu diselesaikan di mana ia merupakan kemenangan untuk kedua-dua pihak, dan saya berharap bahawa tuntutan kawalan penuh oleh Sarawak hanyalah satu langkah pembukaan dalam rundingan yang sedang berlangsung.”
Agensi berita CNA memetik pegawai kanan kerajaan dan operatif politik dalam kalangan dalaman Anwar yang melahirkan kebimbangan bahawa tuntutan oleh Sarawak dan Petros boleh mencetuskan kesan ‘snow ball’, dan mendorong negeri-negeri lain untuk membuat tuntutan yang lebih besar kepada kerajaan persekutuan, yang sudah bergelut dengan kekangan bajet yang serius kerana beban hutang negara sekitar RM1.22 trilion.
Bulan lalu, Pemangku Sultan Johor Tunku Ismail Sultan Ibrahim bertitah mengenai keperluan mengadakan reform terhadap sistem persekutuan, dan mahu Johor dilayan sebagai rakan kongsi, seperti Sabah dan Sarawak.
Sudah tentu tindakan Sarawak ini akan mengundang idea yang sama dari sebahagian ahli politik yang mempunyai kepentingan tertentu di Sabah dan juga negeri-negeri lain.
Persoalannya, apakah kita mahu mengakhiri federalisasi atau mengecilkan peranan federalisasi sehingga menjadikan ia tidak lagi boleh berfungsi dengan baik?
Antara peranan utama Persekutuan ialah memusatkan pendapatan kerajaan dan mengagih-agihkan pembangunan prasarana, penjagaan keselamatan, kesihatan dan pendidikan agar semua rakyat menerima perkhidmatan yang hampir setara.
Sarawak mungkin boleh menuntut autonomi dengan banyak sekarang kerana penemuan gas dan petrol dan telah mempunyai kapasiti untuk menguruskan sendiri.
Namun satu masa dahulu semasa baru merdeka, siapakah yang membiayai pembangunan prsasaran, kawalan keselamatan, perkhidmatan pendidikan dan perkhidmatan kesihatan penduduk negeri tersebut?
Ini semua dibiayai oleh Persekutuan yang menggunakan kutipan-kutipan cukai dari ‘Malaya’ dan pinjaman luar yang biayai oleh seluruh penduduk Malaysia.
Tuntutan-tuntutan autonomi berlebihan ini bukan sahaja tidak adil kepada penduduk negeri lain yang suatu masa dahulu menjadi penyumbang kepada pembangunan Borneo malah ia akan memecah-belahkan rakyat di negara ini.
Sudah tiba masanya pemimpin peringkat negeri menunjuk contoh lebih baik dalam membantu membina negara bangsa ini, bukannya mengambi kesempatan keterlaluan atas kelemahan struktur politik kerajaan Persekutuan pada masa kini.SUARATV/CNA
