Kawalan monopoli Sarawak terhadap gas asli adalah kerugian besar kepada rakyat Malaysia.
Ordinan Pengagihan Gas (pindaan) 2023 (DGO) memberi kesan kepada Kerajaan Persekutuan, perniagaan dan rakyat Malaysia amnya tidak dapat dianggarkan.
Berdasarkan pengumuman yang dibuat oleh Kerajaan Negeri Sarawak baru-baru ini, langkah ini disifatkan bertentangan dengan pembentukan dan semangat Persekutuan Malaysia yang merupakan satu kehilangan besar kepada rakyat Malaysia dan negara.
Sarawak mengeluarkan lebih 60 peratus gas asli untuk negara dengan adanya Ordinan Pengagihan Gas, 2016 (DGO 2016), negeri itu kini mempunyai autonomi terhadap pengagihan dan penjualan gas asli yang dituai dari laut.
Langkah ini mungkin memberi kesan ketara kepada syarikat minyak nasional PETRONAS, dan memberi kesan kepada pengendali minyak dan gas (O&G) Malaysia yang lain seperti Shell.
Sarawak kini mempunyai kuasa untuk mengawal selia dan mengenakan bayaran kepada syarikat yang menggunakan rangkaian pengedaran gas, bukan sahaja untuk gas memasak isi rumah, tetapi juga untuk aliran gas perindustrian yang luas dari pantai ke kilang.
Sama ada Sarawak akan terus menjual gas asli kepada Jepun dan negara lain untuk meraih lebih banyak keuntungan berbanding kepentingan negara kekal menjadi tanda tanya yang sebaiknya diserahkan kepada rakan rapat Allahyarham Tun Taib Mahmud iaitu, Timbalan Premier Sarawak, Datuk Seri Awang Tengah yang menasihati Premier Sarawak, Tan Sri Abang Johari Openg.
Kementerian Utiliti dan Telekomunikasi Sarawak meluluskan 437 permit pengendalian dan 355 lesen Gas Asli (NG) dan Gas Petroleum Cecair (LPG) di Sarawak.
Mengikut undang-undang negeri, aktiviti yang berkaitan dengan penggunaan komersial dan pengedaran NG dan LPG mesti didaftarkan untuk lesen atau permit pengendalian seperti yang ditetapkan dalam Ordinan Pengagihan Gas, 2016 (DGO 2016).
Berdasarkan harga pasaran dan pengeluaran pengeluaran dalam tempoh 3 tahun yang lalu, anggaran gas asli Sarawak bernilai lebih daripada RM 20 bilion setahun dan perkara ini boleh menjejaskan pendapatan dividen negara dan dasar fiskal masa depan.
Jika Premier Sarawak dan Timbalannya bersetuju untuk mengawal pengagihan gas, ini bermakna Petroleum Sarawak milik negara akan menjadi pembekal gas asli terbesar Malaysia, dengan RM20 bilion di bawah kawalan monopolinya, menggantikan syarikat minyak dan gas negara PETRONAS dalam masa terdekat.
Berikut adalah beberapa implikasi sekiranya Sarawak mengawal sepenuhnya pengedaran gas di Malaysia.
Kawalan negara menyamai lebih banyak rasuah dan ketirisan dan jangan kita lupa, Sarawak terkenal dengan sejarah rasuahnya yang panjang sejak pemerintahan bekas Ketua Menteri, Tun Taib Mahmud kerana kuasa autonomi dan kawalan ekonomi sumber asli seperti pembalakan, perlombongan, dan lain-lain.
Corak yang sama boleh dilihat pada masa hadapan seharusnya Sarawak melaksanakan kawalan penuh ke atas pengedaran gas.
Sarawak adalah negeri yang dilihat tidak boleh disentuh oleh banyak pihak, dengan broker kuasa membuka jalan untuk mengekalkan jarak selamat daripada pihak berkuasa seperti SPRM – bersembunyi di sebalik autonomi yang diberikan sebagai sebahagian daripada perjanjian Persekutuan dan rundingan politik lain.
Penjualan Shell yang dirancang baru-baru ini untuk keluar dari operasi hilirannya di Malaysia menetapkan nada bagi tumpuan huluan Shell untuk memanfaatkan kawalan Sarawak ke atas gas asli melalui Ordinan Pengedaran Gas (DGO) di Malaysia.
Pendekatan monopoli dan memusatkan keputusan untuk menjual gas asli kepada mana-mana syarikat oleh Petroleum Sarawak (PETROS) terletak pada kuasa pemimpin sekarang, iaitu Datuk Seri Awang Tengah, seorang yang berpengaruh yang merupakan sekutu rapat Allahyarham Taib.
Dalam temu bual oleh Edge, Pengerusi Shell berkata Petroleum Sarawak (PETROS) kekal sebagai pemegang kepentingan utama yang penting bagi Shell.
Memandangkan syarikat Belanda itu menjajarkan perniagaan globalnya kepada aktiviti huluan yang lebih menguntungkan, hakikat bahawa 60 peratus gas asli dihasilkan di Sarawak dilihat sebagai kepentingan strategik kepada Shell, memupuk hubungan yang lebih kukuh dengan elit politik di tengah-tengah pengeluaran minyak mentah yang menurun di negeri.
Dengan nepotisme dan sogokan yang berleluasa di Sarawak, negeri ini tidak terlepas daripada pertempuran panjang skandal rasuah, penebangan hutan dan rampasan tanah asal yang mendedahkan penyalahgunaan kuasa yang tidak berkesudahan daripada syarikat yang rapat dengan elit politik seperti Samling, seperti yang dilaporkan dalam Sarawak Report.
Walaupun kehadiran syarikat yang semakin meningkat di Sarawak menormalkan amalan rasuah tanpa sebarang ancaman oleh SPRM, ini menimbulkan risiko yang tinggi kepada perdana menteri sekarang Datuk Seri Anwar Ibrahim, yang berjuang keras untuk membersihkan Malaysia daripada rasuah, ketirisan, penyalahgunaan kuasa dan cantuman.
Selepas kewujudannya di Sarawak selama lebih 100 tahun, bolehkah Shell terhindar daripada amalan rasuah, nikmat, skandal, nepotisme dan sogokan di Sarawak?
Amalan rasuah yang berakar umbi yang wujud di Sarawak bermakna memberi kuasa kepada negeri itu untuk memutuskan perkara yang baik untuk Malaysia dalam hal gas asli menimbulkan risiko besar kepada pelabur, perniagaan dan rakyat.
Syarikat Multinasional (MNC) diketahui menghantar sebahagian besar pendapatan mereka ke ibu pejabat mereka.
Perkara yang sama boleh dikatakan dengan Shell, yang telah beroperasi di Malaysia selama 100 tahun.
Menurut Pengerusi Shell, Siti Hurairah, Shell Malaysia membayar kira-kira hampir RM 20 bilion kepada kerajaan Malaysia untuk kelayakan pengeluaran, cukai, royalti dan yuran pada 2022.
Sebagai perbandingan, PETRONAS membayar RM 50 bilion dividen kepada Kerajaan Persekutuan pada 2022 dan termasuk cukai dan yuran lain, jumlah itu boleh menjadi lebih banyak jika seseorang mengambil kira penciptaan pekerjaan dan aktiviti CSR yang telah dijalankan sejak 1980-an.
Terutamanya, penglibatan Universiti PETRONAS (UTP) dan PETRONAS dalam pemuliharaan, tenaga hijau, sukan permotoran dan perubahan iklim telah memberi manfaat kepada ramai rakyat Malaysia, dan meletakkan negara pada peta global.
Sekiranya gas asli itu dijual kepada Shell dan bukannya PETRONAS, ia bermakna kurang hasil bagi syarikat minyak dan gas negara itu, dan seterusnya mengurangkan dividen yang boleh digunakan oleh Kerajaan Malaysia untuk rakyat.
Hakikat bahawa PETROS akan mengawal hak Pengagihan Gas di Sarawak, atau DGO, menjualnya kepada syarikat asing tanpa kepentingan negara mungkin mempunyai kesan negatif yang ketara kepada ekonomi tempatan.
Antara Syarikat Multi-Nasional (MNC) dan Syarikat Minyak Nasional (NOC), pilihannya masih jelas. Kerajaan Malaysia memerlukan pendapatan yang konsisten daripada dividen minyak, dan sudah tentu menjadi pembina negara membawa banyak manfaat kepada rakyat Malaysia.
Malaysia bergantung kepada hasil minyak dan gas, cukai, royalti dan yuran lain. Memandangkan kebanyakan daripada ini masuk ke dalam tabung Persekutuan untuk memacu pembangunan ekonomi di ibu kota di bahagian barat Semenanjung Malaysia, negeri pengeluar negeri seperti Sarawak dan Sabah dilihat tidak mendapat manfaat daripadanya.
Kawalan pengagihan gas di Sarawak bermakna pemimpin negeri dan elit politik termasuk Timbalan Premier Srawak, Datuk Seri Awang Tengah kini mempunyai kuasa untuk berunding dalam terma lain dengan Kerajaan Persekutuan dan ini bertentangan dengan prinsip Persekutuan Malaysia.
Sebenarnya, Sarawak tidak akan menjadi negeri maju berdasarkan saiz penduduknya yang berjumlah 2.56 juta orang walaupun mencatatkan KDNK ke-4 tertinggi di kalangan 15 negeri lain di Malaysia.
Bagaimanapun, mengawal pengagihan gas di bawah Ordinan Gas Pengagihan 2016 dilihat sebagai kad ace oleh broker kuasa untuk menuntut lebih banyak sumbangan daripada Persekutuan, yang menjejaskan kestabilan politik. Pada ketika ini, ini adalah buruk bagi Perdana Menteri sekarang, Datuk Seri Dr Anwar Ibrahim.
Malah, menjual gas asli kepada Shell oleh PETROS atau Kerajaan Negeri Sarawak adalah satu permainan yang kalah.
Fakta Shell telah lama merancang untuk keluar dari Malaysia dengan menjual 950 stesen runcitnya kepada Aramco menyifatkan kesetiaan dan komitmennya kepada Malaysia.
ebagai tambahan kepada penjualan kilang penapisan Port Dickson Shell kepada sebuah syarikat China pada harga USD 66.3 juta dan penutupan 35 stesen runcit bahan api di Sabah, syarikat itu tidak lagi dilihat oleh rakyat Sarawak sebagai syarikat minyak pilihan negeri walaupun telah wujud lebih lama lagi lebih dari 100 tahun.
Kawalan Sarawak ke atas gas asli bermakna PETRONAS tidak lagi dilihat sebagai kepentingan strategik kepada Sarawak, membuka laluan kepada keutamaan terhadap syarikat minyak dan gas asing seperti Shell.
Ini bertentangan dengan semangat Persekutuan Malaysia, kerana pendekatan baharu Sarawak tidak akan memberi manfaat kepada negara secara keseluruhan.
Perkara yang paling kerap diabaikan ialah fakta penting bahawa penubuhan PETRONAS sebahagiannya didorong oleh keinginan rakyat Sarawak untuk menguruskan industri petroleum mereka. Dalam pelancaran buku baru-baru ini pada Mei 2024, Tengku Razaleigh, atau dikenali sebagai Ku Li, menjelaskan maklumat ini sambil mengimbas kembali tahun-tahun beliau sebagai sebahagian daripada ahli pengasas PETRONAS.
Sambil menyatakan bahawa perubahan dalam kuasa minyak dan gas daripada PETRONAS kepada Petros nampaknya kontroversi kerana ia membayangkan bahawa Sarawak tidak lagi mahu PETRONAS meneruskan pengurusan sumber minyak dan gas, beliau menegaskan bahawa penciptaan PETRONAS adalah berdasarkan cadangan bekas Ketua Menteri Sarawak, Allahyarham Tun Rahman Ya’kub, yang menganjurkan agar PETRONAS dimiliki oleh rakyat Malaysia.
Memandangkan ekonomi Malaysia sedang bergelut untuk mempelbagaikan pendapatan daripada minyak dan gas, dan apabila pai semakin mengecil dari hari ke hari, perebutan antara negeri dan persekutuan menyebabkan dua syarikat minyak gergasi dipertaruhkan.
Walaupun terdapat merit Pelaburan Langsung Asing (FDI) ke dalam Malaysia, komitmen jangka panjang dan pelaburan berkualiti yang menguntungkan rakyat Malaysia. Dalam kes landskap minyak dan gas di Malaysia, penciptaan PETRONAS yang disokong oleh PDA 1974 sememangnya merupakan usaha murni yang memerlukan tinjauan semula oleh pembuat dasar masa kini untuk memastikan ia tidak menjadi mangsa ketamakan politik oleh negara pengeluar minyak.
